Trọng điểm ATP
ĐỊA ĐIỂM
Cụm trọng điểm đánh phá ác liệt trên Đường 20A nằm tại các vị trí sau:
– Cua Chữ A ở Km78, cách biên giới Việt Nam – Lào 15km.
– Ngầm vượtTa Lê tại Km82, cách biên giới 19km.
– Đèo Phu La Nhích ở Km86, cách biên giới Việt Nam – Lào (Km63) 23km.
Cụm ATP thuộc địa phận huyện Bua La Pha, tỉnh Khăm Muộn, Lào.
SỰ KIỆN, NHÂN VẬT LỊCH SỬ, ĐẶC ĐIỂM CỦA DI TÍCH
Thời điểm đưa vào sử dụng, Đường 20 đoạn từ Ta Lê về phía Việt Nam do Binh trạm 14 quản lý, bảo vệ; đoạn từ Ta Lê về phía Lùm Bùm do Binh trạm 32 quản lý, bảo vệ.
Cua Chữ A là đoạn đường quanh co, cua gấp men sườn núi có chiều dài khoảng 3km. Tiếp giáp đoạn cua Chữ A là ngầm qua sông Ta Lê nước sâu và chảy xiết. Phía nam sông là đèo Phu La Nhích hiểm trở, một bên là vách núi cao, một bên là vực thẳm đổ về phía Lùm Bùm trên Đường 128.
Từ giữa năm 1966, Đường 20 đã bị đánh phá dữ dội. Không một ngày nào Đường 20 ngớt tiếng bom nổ. Đường 20 có hàng chục trọng điểm được mệnh danh là “tọa độ lửa”. Chính nơi đây đã thể hiện rõ nhất ý chí thép của những người mở đường và nơi rực sáng chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
Cuối năm 1968 địch tập trung đánh phá Ta Lê – Phu La Nhích… Ngầm Ta Lê bị lũ cuốn trôi không còn một viên đá. Ðèo Phu La Nhích bị bom cắt từng đoạn. Ðường 20 bị ách tắc trong nhiều ngày. Địch ném bom liên tục suốt 87 ngày đêm với 793 trận. Có ngày chúng dùng tới 27 lượt B-52 và 30 lượt máy bay khác ném bom tọa độ.
Thực hiện quyết tâm giải tỏa cửa khẩu Đường 20, Binh trạm 32 (Bộ Tư lệnh 559) và Binh trạm 14 (Bộ Tư lệnh 500) đã phối hợp để thực hiện nhiệm vụ vô cùng khó khăn này.
Tiểu đoàn 33 Công binh đã san lấp hàng vạn mét khối đất, đá, vô hiệu hóa hàng nghìn quả bom nổ chậm, bom từ trường. Từ cán bộ chỉ huy đến các chiến sĩ, TNXP đã trần mình dưới bom đạn, liên tục có mặt ngay tại trọng điểm, bất kể ngày đêm. Nhiều người ngâm mình suốt đêm dưới dòng nước Ta Lê lạnh giá để xếp từng viên đá lát mặt ngầm. Sau 10 ngày đêm chiến đấu với địch, với thời tiết, Đường 20A, B và ngầm Ta Lê được khai thông. Anh hùng lái máy ủi Vũ Tiến Đề đã kiên cường bám trụ ngay tại trọng điểm để bom ngớt nổ là đưa máy san ủi thông đường. Cuộc chiến đấu luôn diễn ra vô cùng khẩn trương, quyết liệt.
Bên cạnh việc khai thông Đường 20A, Chỉ huy Binh trạm 14 và Binh trạm 32 phối hợp khảo sát và mở các đường tránh ATP.
Tiểu đoàn 335 mở đường tránh ATP (Đường 20Đ) từ cụm kho C vượt Cu Xê Bao đi thẳng về gặp Đường 20A tại Km116 (nam Ka Tốc). Sau 45 ngày thi công, ngày 25/12/1968, trục đường tránh 20Đ hoàn thành, toàn bộ tuyến Đường 20 được khai thông. Trọng điểm ATP được giải tỏa.
Đầu tháng 12/1968, hàng trăm chiếc xe chất đầy hàng, dồn dập vượt trọng điểm. Để đảm bảo cho xe vượt khẩu an toàn, gần 200 cán bộ chiến sĩ với sức xuân phơi phới tuổi 20 đã vĩnh viễn nằm lại nơi này.
ATP là trọng điểm tiêu biểu nhất, ác liệt nhất của Đường 20 nói riêng và của cả hệ thống đường Trường Sơn nói chung.
VINH DANH
Nhiều đơn vị, cá nhân chiến đấu trên trọng điểm ATP đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân hay Anh hùng Lao động như: Tiểu đoàn 33 công binh, Tiểu đoàn 102 ô tô vận tải, lái xe ủi Vũ Tiến Đề, Nguyễn Phong Lưu, Nguyễn Thị Vân Liệu,… Trọng điểm ATP, cũng như toàn bộ hệ thống Di tích Đường Tây Trường Sơn hiện đang được Hội Trường Sơn Việt Nam tích cực đề nghị Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đề xuất nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào xếp hạng là Di tích Quốc gia của Lào.
HIỆN TRẠNG
Hệ thống các nhánh Đường 20 trên đất Lào đã không được sử dụng lâu ngày. Nhiều tuyến đã “biến mất”; một số khác chỉ còn là những con đường mòn cho dân bản đi lại. Cần có một cuộc khảo sát di tích này một cách kỹ càng hơn.
